Yeni başlayanlar için Carl Jung Bölüm I – Sayk, arketipler ve kolektif bilinçdışı

İnsanoğlu bilinci, uygar seviyeye gelene kadar geçen upuzun çağlar boyunca yavaş ve zahmetli bir süreç sonunda geliştirdi. Bu evrim henüz tamamlanmaya yakın bile değil. İnsan zihninin geniş bölgeleri hala karanlıkların ardında gizli.  (İnsan ve Sembolleri, Carl Jung)

Bu sözler, 1875 – 1961 yılları arasında yaşamış olan İsviçreli psikolog Carl jung’a aitler. Bu yazıda, Carl Jung’un, zihnin bilinç ve bilinçdışı bölgeleri hakkındaki fikirleri, arketip teorisi ve bireyselleşme prosesi dediği ve özbilgi ve tamlık yolu olarak gördüğü yol da dahil en önemli fikirlerine değineceğiz.

Jung’un psikoloji alanına olan büyük katkılarını takdir edebilmek için, onun saykı (psyche) nasıl anladığını bilmek gereklidir. Sayk kelimesi orjinalinde ‘ruh’ anlamına gelirken 20. yüzyıla gelindiğinde artan oranlarda ‘zihin’ için kullanılmaya başlanmıştı. Jungcu psikolojide ise bir kişinin saykı onun düşüncelerini, davranışlarını, duygularını ve hislerini kapsayan tüm kişiliği olarak düşünülebilir.

Saykın bilgisi, nasıl çalıştığı ve çalışmasına nasıl etki edilebileceği, Jung’un en büyük dertlerinden biri idi. Çok kaba hatlarıyla tanımlarsak Jung, saykı 3 alana ayırır : bilinç, kişisel bilinçdışı ve kollektif bilinçdışı.

Saykın alanları birbirlerinden tamamen ayrı değildir. Bu alanlar birbirlerini tamamlayacak şekilde etkileşirler. Sonradan göreceğimiz gibi, saykın bilinçli ve bilinçsiz alanları arasındaki bu dinamik etkileşim, Jung’un bireyselleşme dediği sürecin değişme ve olgunlaşma potansiyeline neden olur.

Saykın bilinçdışı alanlarını incelemeden önce saykın bize en bilindik olan alanını, bilinci tartışacağız. Saykın bilinçüstü alanı insanın farkındalık alanı olarak tanımlanabilir ve kişinin bildiği saykik içerikten oluşur. Bu farkındalık alanının merkezinde ise Jung’un ego dediği şey vardır. Ego, kişinin dolaysızca farkında olduğu kişiliğidir.

Carl Jung

Ya da egoyu Jung’un sözleri ile tanımlarsak :

“… (ego) bilinçlilik alanının merkezidir ve bu deneysel kişiliği kapsadığı için, ego bilinçli tüm kişisel hareketlerin öznesidir (Carl Jung, The Portable Jung)

Ego, deneyimlerin hangi içeriğinin bilince yansıyacağını, hangilerinin eleneceğini, bastırılacağını ya da görmezden gelineceğini belirleyen bir kapı bekçisi olarak, kişinin hayatında çok önemli bir rol oynar. Ego, kapı bekçisi olarak birazdan bakacağımız kişisel bilinçdışının içeriğini de belirlemeye yardımcı olur. Jung şöyle yazar :

“Bilinçli bir şekilde kaydetmediğimiz olaylar vardır; bu olaylar deyim yerinde ise bilinç eşiğinin altında kalırlar. Meydana gelmiştirler ama bilinçaltına emilmişlerdir.”  (İnsan ve Sembolleri, Carl Jung)

Eşikaltına emilen bu olaylar, kişisel bilinçaltında yer tutarlar. Jung’a göre egonun çok fazla depresif, önemsiz ya da basitçe akılda kalmadığı için bastırarak ya da gözardı ederek bilinçaltına attığı birçok olay vardır. Bu olaylar insanın ruhundan tamamen kaybolmazlar. Onun yerine kişisel bilinçaltını işgal ederler ve kişiliği etkileme potansiyelleri devam eder. Bilinçaltının unutulmuş anıları alıp depolamaktan ibaret bir yer olmadığını vurgulamak gerekir. Bilinç ve bilinçdışı alanları dinamik bir şekilde etkileşirler ve kişinin hayatında beraberce önemli roller oynarlar.

Kişisel bilinçaltının insanın davranışlarını etkileme yollarından biri, Jung’un kompleks dediği şeydir. Birçok insan psikolojide kompleks denilen kavramı bilir. Sigmund Freud, Oedipus kompleksi ile meşhur iken Alfred Adler, Jung’un ve Freud’un çağdaşı, aşağılık kompleksinin önemini vurgulamıştır.

Jung kompleksleri, kişinin düşünceleri, duyguları ve davranışları üzerinde güçlü kontrol potansiyeli taşıyan alt kişilikler olarak tasavvur etmiştir. Jung’un klasik tanıtımı olan A Primer of Jungian Psychology kitabına göre:

“Kişisel bilinçaltının enteresan ve önemli özelliklerinden biri de içerik gruplarının toplanarak bir küme ya da takımyıldız oluşturabilmesidir.  Jung bunlara kompleks ismini vermiştir … Bir kişinin kompleksi var dediğimizde, o kişinin kafasının, başka hiçbir şey düşünemeyecek kadar bir şeyle meşgul olduğunu söylemek isteriz. Modern tabir ile ‘takıntısı’ vardır. Güçlü bir kompleks başkaları tarafından rahatça farkedilse de, kişinin kendisi bu kompleksin farkında olmayabilir.” (A Primer of Jungian Psychology)

Belli bir süre Jung’un mentorü olan Freud’a göre kompeksler çocukluk travmalarından kaynaklanıyordu ama Jung bu açıklama ile tatmin olmadı. Freud’un açıklamasının tatminsizliği ile sayki aleminde komplekslere neden olan şeyi araştırdı. Keşfedeceği ise, kişisel bilinçaltından daha derin ve daha temel bir tabaka idi. Jung buna kolektif bilinçdışı adını verdi.

Bu keşif Jung’un hastalarının rüya ve fantazi gibi bilinçaltı materyallerinin geniş bir şekilde analiz etmesi ve karşılaştırmalı din ve mit çalışması ile yapıldı. Jung şunu keşfetti : farklı hastaların bilinçaltı materyalleri gizemli bir şekilde birbirlerine benziyordu ve aynı zamanda değişik uygarlıkların mitolojik motifleri ve dini sembolleri de gizemli benzerlikler gösteriyordu. Bu keşif Jung’un bilinç ve kişisel bilinçaltının yanında başka bir sayk bölgesi daha olduğunu öne sürmesine neden oldu.

Jung şöyle yazar:

“Bilinçaltından belirleyici etkiler doğar … bunlar hem gelenekten bağımsız olarak, her bireyin deneyiminin benzerliğini hatta aynılığını sağlarlar hem de haya gücüne yansıma şeklini belirler. Buna en büyük kanıtlardan biri, dinsel motiflerin evrensel paralelliğidir. (The Archetypes and the Collective Unconscious, Carl Jung)

Jung’un kolektif bilinçdışı kavramı, psikoloji alanına en önemli katkılarından biridir. Jung, kişinin kendi deneyimlerinden oluşan kişisel bilinçaltına ek olarak, kişinin miras aldığı ve evrensel öğeler içeren bir bilinçaltı daha olduğunu söylüyor :

“Kişinin kendisinin kazanmadığı ama miras aldığı bilinçaltı özellikleri bulabiliriz. Mesela zorunluluk yüzünden bilinçli motivasyon olmadan harekete geçen içgüdüler gibi. Bu daha derin katmanda arketipleri buluruz … İçgüdüler ve arketipler beraberce kollektif bilinçaltını oluşturur. Ben bunlara kollektif diyorum zira kişisel bilinçaltının aksine, bunlar kişinin az çok özel deneyimlerinden kaynaklanmamışlardır ama evrenseldirler ve düzenli şekilde ortaya çıkarlar. (The Essential Jung, Carl Jung and Anthony Storr)

Jung’a göre arketipler, tüm insanlarda ortak olan ve “insanlığın kadim mirası” olan saykik yapılardır. Arketipler kavramsal kategoriler ya da insanların doğuştan sahip oldukları ve belli bir şekilde düşünmelerine, hissetmelerine, algılamalarına ve davranmalarına neden olan yatkınlıklar olarak da tanımlanabilirler.

Jung kişinin arketipleri dolaysızca algılayabileceğine inanmaz. Kişi arketiplerin varlığını, onların bilinçaltındaki varlığından kaynaklanan imge ve sembolleri gözlemleyerek anlayabilir.  Arketipler imge ve sembollerle aynı şey değillerdir ama imge, sembol ve bazı başka fenomenlerle kendilerini belli ederler.

Anthony Stevens arketipleri şöyle tanımlar:

“(Arketipler), tüm insanlığın ortak davranış karakteristiklerini ve tipik deneyimlerini başlatma, kontrol etme ve bunlara vasıta olma kapasitesine sahiptirler. Bu nedenle belli durumlarda arketipler, sınıfı, yaşam yeri, ırkı ve yaşadığı çağ ne olursa olsun insanlarda benzer düşünce, imge, mitolojik imge, duygu ve fikirlere neden olur. (Jung: A Very Short Introduction, Anthony Stevens)

Jung’un incelediği bazı arketipler şunlardır : anne, doğum, ölüm, yeniden doğuş, güç, kahraman ve çocuk. Fakat Jung şunu da belirtmiştir :

“Hayattaki tipik durumlar kadar arketip vardır. Sonsuz tekrar bu deneyimleri ruhsal bileşimimize nakşetmiştir. Sadece içerik dolu imgeler olarak değil ama ilkin belli bir tip algı ve davranış potansiyelini temsil eden, içeriği olmayan formlar olarak.”(The Archetypes and the Collective Unconscious, Carl Jung)

Kahraman arketipine örnek (Golyat’a meydan okuyup yenen Davut)

Kolektif bilinçdışını  arketiplerinin derin evrimsel temelleri vardır ve Jung bunları saykinin miras alınan kısmı kabul eder. Jung için bariz olan şudur : vücut nasıl uzun bir süreç sonunda evrimleşti ise, sayki içinde de bazı eğilimler ve içsel yatkınlıklar geniş bir evrim çizgisi üzerinde gelişti:

“İnsan vücudu nasıl her biri  uzun bir evrimsel geçmişe sahip organlar müzesine benziyor ise, zihnin de aynı şekilde organize olmasını beklemeliyiz. Zihin artık geçmişi olmayan bir ürün olarak düşünülemez. Geçmişten kastım zihnin kendini geçmişe bilinçli bir referans göstererek dil ve diğer kültürel gelenekler üzerinden inşaa etmesi değil. Saykisi hayvana daha yakın olan arkaik insanların zihninin biyolojik, tarih öncesi ve bilinçaltı gelişiminden bahsediyorum. (İnsan ve Sembolleri, Carl Jung)

Arketipler çok uzun bir süreçte evrimsel bir şekilde oluşmuş ve tüm insanlarda benzer olsalar da, kendilerini her bireyde farklı şekilde gösterirler. Başka bir deyişle arketipler, kişinin deneyimleri ile dinamik bir etkileşimdedirler ve bu dinamizm her bireyin kendine özgü bir kişilik geliştirmesine neden olur.

Jung her bireyin kendi bilinçaltındaki içerik ile yüzleşmesinin ve bu içeriği entegre etmesinin çok önemli olduğuna inanır. Jung’a göre bunu başaramamak, bölük pörçük bir bireye neden olur :

“Ruhsal denge ve psikolojik sağlık için, bilinçaltı ve bilinç entegre bir şekilde bağlanmalı ve paralel hareket etmelidir. Bu ikisinin ayrı hareket etmesi ya da birbirinden kopması durumunda ise psikolojik problemler ortaya çıkar. (İnsan ve Sembolleri, Carl Jung)

Bu bilinçaltı ile yüzleşme süreci, Jung’a göre, kendini bilmeye giden yoldur. Jung bu sürece bireyselleşme süreci adını verdi :

“İnsanın psikolojik anlamda birey yani ayrı, bölünmez ve tam olması süreci adlandırmak için bireyselleşme terimini kullanıyorum. (Carl Jung)

İkinci bölümde bu bireyselleşme sürecine detaylı olarak bakacağız ve aynı zamanda bu süreçte karşımıza çıkacak persona ve gölge (shadow), anima ve animus gibi bazı arketipleri tanıtacağız.

Çeviri : Introduction to Carl Jung – The Psyche, Archetypes and the Collective Unconscious

Share this...
Share on FacebookShare on Google+Tweet about this on TwitterShare on LinkedIn

23
Leave a Reply

Yazıyla alakasız veya 500 kelimeyi geçen yorumlar cevaplanmıyorlar. "Yazıyla alakasız ama ..." ya da "en son yazı bu olduğundan buraya yazdım" diye başlamanız kurtarmıyor. Mahmut Abi ile özel görüşme yapmak isterseniz Erkek Adam Sanal Görüşme sayfasından sanal görüşme ayarlayabilirsiniz. Not: Burada soru sırası çok yüksek, Patreon destekçilerini, Patreon'da cevaplamaya öncelik veriyorum.

avatar
8 Comment threads
15 Thread replies
2 Followers
 
Most reacted comment
Hottest comment thread
12 Comment authors
Mahmut AbitornavidajessyblueToprakFatih Recent comment authors
  Subscribe  
Notify of
Kaan
Guest
Kaan

1.Hocam o zaman kezbanlık aslında bir akretip değil mi?
Tüm dünyada var ve belirli şartlarda ortaya çıkıyor
2.biz şu an kadınların %95i çöp diyoruz,o zaman aslında geçmişte de bu böyle idi.Yanılıyor muyum?
3.Hipergami bir arketip mi?

Deus Ex Machina
Guest
Deus Ex Machina

Kaliteli bir yazı hocam, teşekkürler. Devamını bekliyoruz…

BenLark
Guest
BenLark

Güzel yazı sonunda geldi 🙂

Ayrıca konudan bağımsız sorum olacaktı arkadaşlara ve sizlere hocam
Eskiden gittiğim bir gym vardı .Yürüyerek 8-10 dk ilçenin en büyük salonu .Aletler falan fazla imkan baya geniş yani .Ama sahibi tam bir barzo kaba artist biri.Hatta bu yüzden bir tartışma bile yaşadım 3 aylık üyeliğim bitince bıraktım
Şimdi hemen yakınımdaki salona gidiyorum ama imkanları az kardiyo aletleri yetersiz .3 koşu bandı 2 bisiklet o kadar .Ama baya sakin salon.Sahibi de hemşehrim falan.Sizce ne yapmalıyım ?
Eski gym e gidip sahibini siklemeden spora mı gideyim yoksa şimdiki salonda mı kalayım ?

JonSnow
Guest
JonSnow

Hocam şimdiki salonda kalman iyi olur senin için
Sonuçta erkek adam kısıtlı imkanlarla bile hedefine ulaşabilendir

Ayrıca diğer salona gidiceksin hem o barzoya para kazandırıcaksın
Hem de bi şikayet durumunda karşında düzgün birini bulamayacaksın belki daha kötü kavga edeceksin

Şu anki salonunda hem hemşerin var bi sıkıntın olduğu zaman rahat olursun
Spor yaparken kafan rahat olur öyle barzolarla muhatap olmazsın
Hem de dediğin gibi sakin yer

Kardiyonun o kadar ince şeyleri yok
O yüzden daha fazla imkan falan diye bakma
Sonuçta sen o makinelerin ne kadarını kullanıyosun buna bakarsan daha iyi olur senin için

İyi sporlar

BenLark
Guest
BenLark

Kesinlikle doğru sağolasın .Eski salon daha mantıklı .Tesekkurler 👍🏻

BenLark
Guest
BenLark

Yanlış dedim yeni salonda kalmak daha mantıklı 😬✋🏻

Liseligenc
Guest
Liseligenc

Ağırlık kaldırmak mühim olan. Kardiyoyu halı sahada da yaparsın, basket oynayarak da yaparsın. Veya boksa gidersin.
Yeni araştırmalar hiit kardiyoyu daha yararlı buluyor, denemeni öneririm.

Cuneyt
Guest
Cuneyt

Hocam yine konu dışı bir duruma değineceğim ve yine sizden yardım isteyeceğim affınıza sığınarak. ben kızı eve atacağım burası kesin, fakat karşılıklı olarak evler müsait değil. Haliyle günübirlik kiralık ev tutmak. Kadıköy civarlarında ev bakıyorum 7-8 rahat, güvenilir ve temiz olması teminatıyla. (Evlerin içinde kamera olduğu iddiaları mevcut ve de temiz olmadığından şikayet ediliyor) Bu konu da acemiyim. Haliyle tökezlemek istemiyorum. Herşeyi önceden ayarlamak en doğru karar. Sizin fikriniz nedir hocam? Olabilecek her türlü olumsuzluğa karşı baştan önlemimi almak istiyorum.

Yin
Guest

Jung, psikolojinin üç büyük babasından biri, diğer ikisi Freud ve Adler. Jung, önceleri Freud’un öğrencisi, hatta dostu ve gelecekteki veliahtı olmasına rağmen, birbirlerinin rüyalarını analiz ettikleri bir dönemde fikir ayrılığına ve çatışmaya giriyorlar. Jung bu dönemi Anılar Düşler Düşünceler kitabında anlatır. Jung’un Freud hakkında gördüğü bir rüyayı, Freud “sen beni öldürmek istiyorsun” diye yorumlar. Jung da Freud’a “sen nevrotiksin” der. Fakat asıl ayrıldıkları nokta, Freud’un insan psikolojisinin ve davranışlarının temelini cinsel güdüler, libido, oedipus kompleksi ve elektra kompleksi temelinde izah etmesidir, kendi disiplini olan psikanalizin temelinde bunlar var. Jung’un ise daha spiritüel bir yönü var. İlkel insanların davranışları ve çağlar… Read more »

Fatih
Guest
Fatih

Teşekkürler bilgilendirme için.

BenLark
Guest
BenLark

hocam gölge c.jung yazılarınız yarı kaldı

devam edin lütfen !

The Shadow is created in our earliest years and stems from two conflicting forces that we felt. First, we came into this world bursting with energy and intensity. We did not understand the difference between acceptable and unacceptable behavior; we only experienced natural impulses. Some of these impulses were aggressive. We wanted to monopolize our parents’ attention and receive much more of it than our siblings. We experienced moments of great affection but also powerful dislikes and hatreds, even of our parents for not meeting our needs. We wanted to feel superior in some way and appreciated for it— in appearance, strength, or smartness. We could be remarkably selfish if we were denied what we wanted, and turn devious and manipulative to get it. We could even find some pleasure in hurting people, or fantasize about getting revenge. We experienced and expressed the full gamut of emotions. We were not the innocent angels people imagine children to be.

BenLark
Guest
BenLark

shadow hakkında robert greene döktürmüş yine

Toprak
Guest

Başarılı bir yazı Mahmut abi,bu seriyi devam ettirirsen faydalı olacaktır, eline sağlık.

jessyblue
Guest
jessyblue

Kendisi tıp doktorudur sonradan ihtisas alanı olarak psikoloji bölümünü seçmiş ve etrafı tarafından cerrah olmak varken ne yapacaksın delilerle uğraşmayı diye tenkit edilmiştir.Eskidende günümüzde olduğu gibi talebeler ilk önce temel tıp yeteneklerini aldıktan sonra ihtisas bölümlerine ayrılırlardı.Dr.Freud ile 3 sene sevgililer gibi mektuplaşmışlardır.sonra Jung Amerikaya gitmiş ilk buluştuklarında 18 saat aynı yerde ayrılmadan birbirlerine notlarını açıklamışlardır.7 sene Amerikayı turlamışlar resmen modern psikolojinin kurulmasına öncelik etmek için konferanslar vermişlerdir.junga giriş diye hemen ağır bilgiler vermedim.az temel bilgiler ile başlayalım.zira kendisini anlamak için kitaplarını okurken birde yanında Jung sözlüğü almak lazım.gölge,persona,maskulenlik ,arketip ve kollektif bilinçdışı hepsi kendi içinde devasa konulardır.ben ilk başlarda… Read more »

tornavida
Guest
tornavida

Sağ olun, bize “Jung’u anlamak için yeni başlayanlara kaynaklar” yapabilir misiniz?