Giriş yazısı için Bağlanma Stilleri ve İlişkilerdeki Rolleri
Bir önceki bölüm Kaygılı Bağlanma Stili: Sebepleri ve Belirtileri
Çocukluk döneminde kaygılı-kaçıngan olarak adlandırılan kaçıngan-ilgisiz bağlanma şekli, psikoloji literatüründe tanımlanan üç güvensiz yetişkin bağlanma şeklinden biridir. Katı ve duygusal açıdan mesafeli, duyguların ifade edilmesine tahammülü olmayan, çocuğunun bağımsız ve dayanıklı olmasını bekleyen ebeveynler, çocuklarını kaçıngan bağlanma şekline sahip olmasına sebep olabilirler.
Yetişkin hallerinde bu çocuklar kendinden emin ve kendi kendine yeterli görünürler. Duygusal veya fiziksel yakınlığa tolerans göstermezler ve sağlıklı ilişkiler kuramayabilirler. Ayrıca, iş hayatında genellikle bağımsız, ‘yalnız kurt’ olarak etiketlenirler. Ancak bu bireylerin değişerek güvenli bağlanma şekli geliştirmeleri mümkündür.
Kaçıngan bağlanma şekline dair sık sorulan sorulara göz atalım:
- Erken çocukluk döneminde bu bağlanma şekli nasıl oluşur?
- Çocuklar bu güvensiz bağlanma şekillerini nasıl geliştirirler?
- Çocuklarda kaçıngan bağlanmaya özellikle ne sebep olur?
- Yetişkinlerde kaçıngan bağlanmanın belirtileri nelerdir?
- Kaçıngan yetişkinlerle ilişkiler nasıldır?
- Kaçıngan bağlanma şeklini değiştirebilir misiniz?
- Kaçıngan bağlılıktan nasıl kurtuluruz?
Yetişkinlikte İlişkileri Kurma Şekliniz Çocukluğunuza Bağlıdır.
Bazı insanların bir ilişki içindeyken bile neden kimseye güvenmek ya da gerçekten bağlanmak istemediklerini hiç merak ettiniz mi? Çoğumuz hayatımız boyunca güçlü ilişkiler kurmayı amaçlıyoruz.
Sevgiye ve şefkate ‘açız’. Neden? Çünkü duygusal yakınlığın birçok avantajı vardır. Yani düşüncelerimizi ve duygularımızı açıkça paylaşabiliyoruz, destek ve güvence alıyoruz, dinlendiğimizi, takdir edildiğimizi, değer gördüğümüzü hissediyoruz ve bunun sonucunda kendimizi sakin ve güvende hissediyoruz.
Duygusal yakınlık bize bir istikrar duygusu sağlayabilir; hayatı yalnız yaşamıyoruz, güvenebileceğimiz biri var. Eğer kendimizi güvende hissedersek ve başkalarından değer görürsek daha yüksek bir özgüvene sahip olabilir ve hayata karşı olumlu bir bakış açısına sahip olabiliriz.
Yakın ilişkiler kurması gereken ve başkalarına güvenmek isteyen (ve başkalarının da kendisine güvenmesini sağlamak isteyen) biriyseniz, muhtemelen bazı insanların bu temel insan arzularından neden yoksun olduğunu merak etmişsinizdir. Bunu nasıl yapabiliyorlar?
Gerçek şu ki, bu çoğunlukla bilinçli bir seçim değildir. Yetişkinler olarak ilişki kurma şeklimiz, çocukluğumuzda ebeveynlerimizle ilk sosyal bağlarımızı kurma şeklimizle büyük ölçüde bağlantılıdır. Bu teoriye göre dört yetişkin bağlanma şekli vardır:
1: Kaygılı (endişeli olarak da tanımlanır)
2: kaçıngan (İlgisiz olarak da tanımlanır)
3: Dengesiz (korkak-kaçıngan olarak da tanımlanır)
4: Güvenli.
Çocuklar erken çocukluk döneminde güvenli bağlanmayı nasıl oluştururlar?
Bağlanma teorisi der ki: bizi büyüten kişilerle çocukken kurduğumuz ilişkiler yetişkinlikte nasıl ilişkiler kuracağımıza bir zemin hazırlar.
Ebeveynlerimizin davranışları, Karşılaştığımız ilk sosyal etkileşimdir. Bundan dolayı, ilişkilerin nasıl işlediğine dair bize bir izlenim verirler.
Başkaları benimle ilgilenecek mi? Onlara güvenebilir miyim? Onlara bağlanabilir miyim?
Ebeveynlerin duygusal olarak ulaşılabilir olduğu ve bebeğin ihtiyaçlarına duyarlı olduğu güvenli bir ortamda bebek büyütürken, bu (bilinçaltındaki) soruların cevapları muhtemelen evet olacaktır. Buna güvenli bağlanma diyoruz.
Çocuklukta güvensiz bağlanma nasıl gelişir?
Ancak çocuk temel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanmadığını algıladığında insanlara güvenmekte zorlanacaktır. Bu tür çocuklar tarafından sosyal bağlar güvenli veya istikrarlı bir şey olarak algılanmayabilir. Çocuk bu şekilde güvensiz bir bağ oluşturur.
Kendi kendine yeten ve başkalarına güvenmeyen (güvenmek istemeyen) tanıdığınız o kişiye geri dönelim. Bağlanma teorisine dayanarak, söz konusu kişinin bağlanma şeklini güvensiz bağlanma şekli olarak sınıflandırabiliriz. Daha spesifik şekilde, kaçıngan/ilgisiz olarak bilinir.
Nasıl olur da Çocuklar kaygılı-kaçıngan bir bağlanma stili geliştirirler?
Bir çocukta Kaygılı/Kaçıngan bağlanma şeklinin gelişimi, ebeveynlerin duygusal açıdan ulaşılabilirliğiyle büyük ölçüde bağlantılıdır. Ebeveynler genel olarak çocuğu tamamen ihmal etmezler. Hatta onun yanındadırlar. Bununla birlikte, duyguların ve yakınlığın sergilenmesinden kaçınma eğilimindedirler ve çoğu zaman çocuğun duygusal ihtiyaçlarına yanlış ayak uydururlar. Bu tür ebeveynler çekingen davranır ve çocuk destek, güvence ve şefkat istediğinde geri adım atar gibi görünür. Durumun duygusal yoğunluğu arttıkça ebeveynlerin daha da uzaklaşması muhtemeldir. Bunalabilir ve dışarı çıkmak isteyebilirler. Bu, onların ulaşılmazlığının en belirgin olacağı zamandır. Çocuk yakınlık ihtiyacını dile getirir, ancak yakınlık görmek yerine kapının yüzüne kapandığını fark eder. Çocukları çekingen hale gelen ebeveynler, yalnızca kendi duygularını ifade etmekten kaçınmakla kalmayabilirler. Ayrıca, ister olumsuz (üzüntü/korku) ister olumlu (heyecan/sevinç) olsun, çocuklarının herhangi bir belirgin duygu gösterisini onaylamayabilir ve tolere etmeyebilirler. Bu tür duygular ortaya çıktığında ebeveynler sinirlenebilir ve çocuğa sert olmasını söyleyerek çocuğun davranışını bozmaya çalışabilirler. Ebeveyn, çocuğundan bağımsız, ciddi ve içine kapanık davranmasını bekler. Böyle bir ortamda yetişmek, büyük olasılıkla kaçıngan bağlanma şekline neden olacaktır. Çoğu zaman aile bireylerinin kendisi de bu bağlanma şekline sahiptir. Ebeveynler bu şekilde büyüdüğü için bunu istemeden bir sonraki nesile aktarırlar.
Yetişkinlerde kaçınmacı bağlanma stilinin belirtileri
Kaçıngan/İlgisiz bağlanma şekline sahip yetişkinler, dışarıdan bakıldığında olduğu kişiden ve bulunduğu yerden oldukça memnun gibi gözükürler.
Çok sosyal, uyumlu ve beraber vakit geçirmesi eğlenceli kişiler olabilirler. Ayrıca bu bireylerin çok sayıda arkadaşı ve/veya cinsel partneri olabilir. Yani genelde, yalnız ya da kimsesiz değillerdir.
Kaçıngan yetişkinler bağımsız olma eğilimindedirler. Benlik saygıları yüksektir ve güvence veya duygusal destek için başkalarına güvenmezler.
Bu tür bireyler mesleki gelişimlerine yatırım yapabilir ve muhtemelen her kişisel başarıyla kendilerine olan güvenleri de artar. Daima her şey kontrolleri altındaymış gibi gözükür.
Kaçıngan bir yetişkin ilişkilerde nasıl davranır?
Kaçıngan yetişkinler için sosyal etkileşimler ve bağlar yüzeyseldir. Bir ilişkinin anlamlı ve tatmin edici olabilmesi için derinleşmesi gerekir. İşte o zaman kaçıngan bağlanma tarzı bir kişiyle beraberseniz ‘duvara çarparsınız’. Bu kişiler etraflarında olmanıza izin verir, ancak içeri girmenize izin vermezler. Güçlü yakınlık ve samimiyet gösterilerinden kaçınma eğilimindedirler. İşler ciddileştiğinde ilgisiz/kaçıngan bireylerin kendilerini kapatmaları muhtemeldir. Bu noktada bu kişiler ilişkiyi bitirmek için bir neden bulmaya çalışabilirler. Eşlerinin davranışlarından, alışkanlıklarından ve hatta fiziksel görünümlerinden son derece rahatsız olabilirler. Sonuç olarak tutarsız davranıp partnerlerini kendilerinden uzaklaştırırlar. Bu bağlanma şekline sahip yetişkinler, hayatlarında duygusal yakınlığa ihtiyaç duymadıklarına inanırlar. Bu onların yetiştirilme tarzının doğrudan bir sonucudur. Ebeveynleri onlara insanlara güvenilemeyeceğini öğretmiştir. Geçmişte duygusal destek aradıklarında bu sağlanmamıştı. Bunu başkalarından aramayı veya beklemeyi bıraktılar. Sanki ‘kontak kapatmış’ gibidiydiler.
Kaçınan yetişkin için duygusal yakınlık ve Samimiyet genellikle söz konusu bile değildir.
Dışarıdan bakıldığında kaçıngan bağlanma şekline sahip bir yetişkin kendinden emin, güçlü ve aklı başında görünebilir. Ancak bu, kişinin acı çekmediği, çevresindekilere acı çektirmediği anlamına gelmez.
Kaçınan yetişkin için duygusal yakınlık ve mahremiyet genellikle söz konusu değildir. Fayda elde edemeyeceklerinden değil, nasıl yapılacağını bilmediklerinden.
Her halükârda derin, anlamlı ve uzun süreli bir ilişki kuramama bu bağlanma şekline sahip kişiler için acı verici olabilir. Onları sevenler için de yürek parçalayıcı olabilir.
Ayrıca ebeveyn olarak kaçıngan bağlanma şekline sahip olmak çocuğunuzun bağlanma şeklini de etkileyebilir. Eğer sizde varsa muhtemelen sonraki nesle aktaracaksınız.
Kaçıngan bağlılanıyor olabilirim… şimdi ne olacak?
Kayıtsız/kaçıngan bağlanma şeklini kendinize uyduğunu fark ettiyseniz veya kaçıngan bağlanma şekline sahip biriyle birlikte olduğunuzu fark ederseniz ne yapabilirsiniz?
Önemli olan, duygusal yakınlık ‘kontağının’ açılması gerektiğini anlamak ve kabul etmektir. Bu zor olabilir ve çok çaba gerektirebilir.
Ne hissediyorum? Kaçıngan yetişkinin duygusal yakınlık anında ortaya çıkan duygusal ve fiziksel hislere dikkat etmeye başlaması gerekir. Öz düşünüm, kişinin mevcut kalıpları anlamasına ve analiz etmesine yardımcı olabilir.
Neye ihtiyacım var? Bir diğer önemli adım ise duygusal ihtiyaçları keşfetmek, anlamak ve nihayetinde ifade etmektir.
Ne yapmalıyım? Bir noktada kaçıngan yetişkinler, insanlarla daha yakın ilişkiler kurmaya başlayabilir. Başkalarını içeri alma ve yakınlarının duygusal ihtiyaçlarına yanıt verme konusunda kademeli bir yaklaşım izleyebilirler.
Kaçıngan Yetişkinlerin Bağlanma Şekillerini Değiştirmesi mümkün müdür?
Açıkçası, bu model üzerinde bir terapistle çalışmak, güvenli bağlanma kazanma yolunda ilerlemenin muhtemelen en faydalı yolu olacaktır. Bu sizin için bir seçenek değilse, kendi üzerinizde çalışmanız gerekecek. Her iki durumda da bağlanma şeklinizi değiştirmek istiyorsanız bunun için çaba harcamanız gerekir. İster yakın bir arkadaşınızla, ister bir terapistle, ister bir kitapla bu sorun üzerinde çalışıyor olun, tutarlılık ve çaba esastır.
Sonraki bölüm: Dengesiz Bağlanma Stili
(150 sayfa – PDF & EPUB)
(Shopier sepetinde 138 TL ve üzerinde %30 indirim var.)
Yazıyla alakasız veya 500 kelimeyi geçen yorumlar cevaplanmıyorlar. "Yazıyla alakasız ama ..." ya da "en son yazı bu olduğundan buraya yazdım" diye başlamanız kurtarmıyor. Mahmut Abi ile özel görüşme yapmak isterseniz Erkek Adam Sanal Görüşme sayfasından sanal görüşme ayarlayabilirsiniz. Not: Burada soru sırası çok yüksek, Patreon destekçilerini, Patreon'da cevaplamaya öncelik veriyorum.
Mahmut Abi Selam,
Öncelikle bağlanama stilleri ile ilgili yazılar, ana sayfa yazıları arasında görünmüyor.
Soruma gelecek olursak kaçıngan ve kaygılı bağlanma konularını araştırmak için önerebileceğin kaynak (kitap video vs) var mıdır? Google’da biraz araştırma yaptım fakat genelde reklam amaçlı psikolog sayfaları çıkıyor. Konuyu derinlemesine anlatan kaynak paylaşabilirsen sevinirim.
Yazılar için teşekkür ederim, farkındalık oluşturdu bende.
1,5 yıllık ilişkim bitti. Partnerim kaçıngan bağlanma stiline yüzde 90 uyuyor bunu erken keşfetseydim işlerim daha kolay olacaktı çünkü davranışları inişli çıkışlı olduğu için anlamakta zorlanıyordum klasik TRP teorilerine göre bakarsak NeXT yap denebilir ama işin içindeyken kolay olmuyor (tabiki çık detay var anlatması uzun) bu noktada herkesin bağlanma stillerini de bilmesi karar ve değerlendirmelerinde çok faydalı olacaktır diye düşünüyorum.
Hocam, 5 aylık kız arkadaşım kaçıngan bağlanma stiline sahip gibi duruyor. Youtube’da bir çok ilgili video izledim ve bir çok detay uyuyor. Bana ne yapmamı önerirsiniz? İlişkinin maskülen işlerini de – karar alma, buluşma ayarlama ve s. yapıyorum, bağ kurma, derinleştirme işini de nerdeyse ben yapacağım artık. Sevgi, ilgi bağımlısı olmadım asla, ama karşımdaki insandan bunları bir miktar görmek istiyorum. Ne bileyim, durduk yere “seni seviyorum” felan desin mesela, ama hiç görmedim nerdeyse. Bana “Sen beni sevmiyorsun, sadece kriterlerine uygun biriyim” demişti yakınlarda, oysa gerçekten seviyorum. Böyle bir bağlanma stiline sahip olduğunu söyleyip bunu kendinde sorgulamasını, bana bir sorusu olurda… Read more »
Sadece 5 aydır süren ve tatmin olmadığın ilişkiden çıkmanı öneririm ama sen erkek olarak neden seni seviyorum demesini bekliyorsun. Sadece 5 ayda hiç seni seviyorum dememesi çok normal bana sen de fazla ilgi budalasısın gibi geldi.
Aynı bu ilişkiye benzeyen bir ilişkim var. Bundan artı olarak hiç konuşmuyor. Yan yanayken çok gergin. Sadece ben konuşuyorum. Cinsellik de yok. Uzak mesafe zaten çok az görüşüyoruz. Ne yapmalıyım sence abi?
Ayrılmalısın.
Anladım, hocam. Siz “sadece cinsel ihtiyacınız olsa, eskort tutun derdim” demiştiniz, yani duygusal doyum da önemli. Duygusal olarak doyumumuz bir ilişkide nasıl karşılanır? “Seni seviyorum” demesi öyle değil midir mesela?
Duygusal doyum lafla, seni seviyorum demekle, hediyeyle, iltifatla ya da o tip ıvır zıvırla olmaz. Karşılıklıhoşlandığın ya da sevdiğin insanla sarılarak, öpüşerek, beraber vakit geçirerek, önemseyerek, vs. ile olur.
Hocam kusura bakma, “ama karşımdaki insandan bunları bir miktar görmek istiyorum. Ne bileyim, durduk yere “seni seviyorum” felan desin mesela, ama hiç görmedim nerdeyse” şu ifadeleri bi kadın yazıyor sandım. 😃
Estağfurullah, hocam. Haklısın.
Buluşmalarda ilgili zaten, diğer şeylerde de sanki kaç yıllık kız arkadaşımmış gibi derin bir bağ beklemek ve bu olmayınca kızda sorun olduğunu düşünmek hatalı. Biraz kaçıngan ola bilir, ama ben de galiba fazla ilgi meraklısıyım. Bu yorumumdan sonra da zaten 2 güzel buluşma geçirdik